Korzenie bożonarodzeniowej szopki

Jaka jest historia samej szopki bożonarodzeniowej? Gdzie możemy szukać korzeni tego pięknego, świątecznego zwyczaju, ukazującego narodziny Syna Bożego?
Otóż korzeni szopki bożonarodzeniowej doszukać się możemy już w roku 330 n.e. Wtedy to właśnie cesarzowa Helena poleciła, by w znajdującej się w Betlejem grocie, wybudować marmurowy żłóbek, który miał upamiętniać narodziny Syna Bożego, Jezusa Chrystusa. Pomysł ten przypadł do gustu świętemu Hieronimowi i to właśnie w myśl jego pomysłu powzięto inscenizować narodzin Syna Bożego.
W kilka lat później, mniej więcej około 397 roku, grota wybudowana z polecenia cesarzowej Heleny przebudowana została na stajenkę, w której to umieszczone zostały rzeźby Świętej Rodziny oraz towarzyszących im pastuszków. Warto dodać, iż wrażenia naturalności ówczesnej szopce nadawały pasące się tuż obok, żywe zwierzęta. Tak przedstawiona szopka bożonarodzeniowa szybko zyskała na popularności. Za sprawą odwiedzających ją pielgrzymów, ten piękny zwyczaj szybko dotarł, aż do samego Rzymu, gdzie spotkał się z tak entuzjastycznym przyjęciem, iż podobną szopkę postanowiono ustawiać w bazylice Matki Bożej Większej, w której to, podczas nocy Wigilijnej, Mszę Święta celebrował sam ówczesny Papież. Niemniej za samego twórcę bożonarodzeniowej szopki powszechnie uznany jest święty Franciszek z Asyżu, który to poczynił istotne zmiany w kształcie dotychczasowej szopki wigilijnej.

W 1223 roku, po otrzymaniu uprzedniego przyzwolenia od papieża Honoriusza III, święty Franciszek w pustelni Greccio, należącej do hrabiego Giovanniego Velito, przygotował niezwykłą inscenizację wydarzeń mających miejsce w noc Narodzin Syna Bożego. Otóż po uprzednim zwołaniu okolicznych mieszkańców, na terenie pustelni ustawione zostały świece i pochodnie, jak również żłóbek oraz żywe zwierzęta. Nad samym żłóbkiem natomiast, odprawiona została Msza Święta, natomiast sam konstruktor inscenizacji, diakon święty Franciszek, podjął się radosnego odśpiewania Ewangelii.
Ten piękny, zapoczątkowany przez świętego Franciszka zwyczaj, szybko zyskał na popularności w niemal każdym zakątku Europy, niemniej szczególnie propagowany był on przez zakony Franciszkanów i Dominikanów.
Warto zauważyć, iż wraz z upływem czasu szopka wigilijna poddawana była coraz to nowym rekonstrukcjom. Zmiany obejmowały między innymi elementów wystroju, rzadko natomiast ingerowano w występujące w inscenizacjach postaci. Niemniej to właśnie wiek XVIII we Włoszech uznawany jest powszechnie za okres najpełniejszego rozkwitu szopek wigilijnych, i to właśnie w tym kraju szopki wigilijne tworzone były z ogromnej ilości figurek wytapianych z wosku, bądź też  konstruowanych z terrakoty, a następnie zdobiły one swą postacią przestrzenie ruin czy też grot.
No dobrze, wiemy już jak wyglądały początki szopek Wigilijnych powstających w niemal każdym zakątku Europy, jednak jak sytuacja tego niezwykłego obyczaju kształtowała się na terenach samej Polski?
Otóż do Polski tradycja wystawiania szopek bożonarodzeniowych dotarła mniej więcej w XIII wieku. Pochodzenie jednych z najstarszych figur obrazujących postać małego Jezusa Chrystusa, Najświętszą Marię Pannę i Józefa, sponsorowanych i stworzonych na życzenie siostry króla Kazimierza Wielkiego, księżnej Elżbiety Węgierskiej, datowane jest około 1370 roku. Na chwilę obecną wspomniane figury, notabene jedne z najstarszych na świeci, honorowe miejsce zajmują w kościele świętego Andrzeja w Krakowie.
W Polsce zwyczajem przygotowywania szopek wigilijnych z początku zajmowali się wyłącznie zakonnicy, jednak z czasem zwyczaj ten zaczął przypadać w udziale także osobom świeckim. Za jedną z najpiękniejszych, polskich szopek bożonarodzeniowych, powszechnie uznana została inscenizacja powstała w kościele o.o. kapucynów w Warszawie, której powstanie datowane jest na rok 1948. We wspomnianej szopce bożonarodzeniowej wykorzystano około 50 postaci liczących sobie od połowy do jednego metra wysokości.
Naturalnie w historii szopek bożonarodzeniowych, nie można zapomnieć o tradycyjnych szopkach krakowskich. Te niezwykłe, bogato zdobione inscenizacje swą architekturą nawiązują bezpośrednio do architektonicznych zabytków Krakowa. Powstanie pierwszych szopek krakowskich datowane jest mniej więcej na II połowę XIX wieku, natomiast za pierwszych twórców tej wyjątkowej, oryginalnej tradycji uznaje się murarzy z przedmieść samego Krakowa, którzy to swoje dzieła wykonywali zazwyczaj w dwóch rozmiarach. Obecne więc były szopki małe o nieruchomych figurkach przeznaczone na sprzedaż dla mieszkańców Krakowa, oraz duże szopki wigilijne, tworzące przenośne teatrzyki, w których w roli Świętych obsadzane zostawały lalki kukiełkowe.
Czy to maleńkie, nieruchome szopki tworzone rękami dziecka, czy też ogromne, naturalnych rozmiarów figury – szopki bożonarodzeniowe od zawsze przykuwają nasze spojrzenia, budząc tym samym ciepłe i miłe reakcje. Najważniejszym zadaniem szopek bożonarodzeniowych jest oczywiście przypominanie nam o niezwykłym wydarzeniu – narodzinach Syna Bożego, Jezusa Chrystusa. Pamiętajmy więc, by i tego roku odwiedzić i dokładnie przyjrzeć się wystawianym pod murami kościołów, szopkom bożonarodzeniowym. Jak zawsze zapraszamy do naszej galerii szopek.